29/11/2010
Cingeneyiz.org: "Biz çalışmalarımızda Çingene / Romanları homojen bir etnik grup olarak değil çevreleriyle Çingenesel Etkileşim Paradigması temelinde ilişki kuran farklı topluluklar olarak değerlendiriyoruz." Kurumunuzun bakış açısındaki farklılığı ortaya koyan ve internet sitenizden alıntı yaptığımız bu ifadeleri bizim için açıklayabilir misiniz? Çingenesel Etkileşim Paradigması ne anlama gelmektedir?
Tüm sosyal bilimler etkişimlerle, ilişkiselliklerle ilgilenirler. Sosyologların, antropologların ve etnologların görevi bu etkileşimleri farklı açılardan anlamaya çalışmaktır. Çingene araştırmaları sözkonusu olduğunda bu çoğunluğun penceresinden azınlığa bakabilmeyi ve de aynı zamanda tam tersini başarabilmeyi işaret eder. İlişkiselcilik belli bakış açılarına öncelik vermekten kaçınır ve sık sık farklı perspektiflerden bakabilmeyi önemser. Farklı doğrularla temas edebildiğiniz ölçüde, her şeyi iyi ve kötü olarak sınıflandıran indirgemecilikten çok daha fazla gerçeğe yaklaşma şansınız olabilir.
Cingeneyiz.org: Çoban, avcı-toplayıcı ve tarımcı olmayan göçebeler için hangi terimi kullanıyorsunuz? Bu tarz göçebeleri adlandırmak için kullanılan servis göçebeleri, peripatetik, ticari göçebe, yemek yapmayan göçebeler gibi farklı terimler var. Siz bunlardan hangisini tercih ediyorsunuz? Gerekçeleriniz nelerdir?
Göçebeliğin Çingene toplulukları için genel bir pratik olduğunu düşünmüyorum. Göçebeler yerleşiklerin istilasından önce avcı-toplayıcı topluluklardı. Göçebelik çobanlar için hayvanlarını daha iyi otlatabilecekler yeni meralar ve yeni su kaynakları bulmanın bir yolu. Çingeneler kasabalara ya da şehir yerleşimlerine aitler. Ve pazar yerlerine. Bu yüzden ben Çingeneler için göçebelik yerine hareketli kültür tanımını tercih ediyorum. Bu yer değiştirmeye sürekli olarak hazır olmak, tetikte olmak anlamına geliyor. Ama bu tetikte olma hali sürekli yerleşimlerden, karışık yerleşim alanlarından vazgeçmeyi zorunlu kılmıyor.
Cingeneyiz.org: Çingene kelimesinin dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan göçebe zanaatçı kültürleri kapsayan genel bir kavram olarak kullanılması hakkında ne düşünüyorsunuz? Sizce kavramın bu şekilde kullanılması etnik Roman kimliğine zarar verir mi?
Kıpti (Gypsy) kelimesinin İngilizce'de Mısır kökenini çağrıştıran gizemli bir anlamı var. Almanca'daki Zigeuner kelimesinin tanımlanması çok zor, Türkçe'deki "Çingene" kelimesine benziyor bu durum. Tüm bunlar çoğunluk nüfusun hakkında yeterli bilgiye sahip olmadığı küçük toplumlar hakkında kullandığı tanımlayıcı ifadeler. Sözkonusu grupların bu isimleri benimsemek ya da farklı isimleri tercih etmek özgürlüğü var. Roma kelimesinin kısa bir süreden beri politikacılar tarafından tüm Çingene grupları arasında etnik bir bağlantı olduğu varsayımıyla kullanılmaya başlanması ise tam bir saçmalık.
Cingeneyiz.org: Roman Çingenelerini Hindistan diyasporası olarak ortaya koyan teorilere nasıl yaklaşıyorsunuz? Hangisi Roman kimliğinin kurucu unsurudur? Sadece Hindistan kökenli bir toplum olmak mı yoksa Hint göçebe zanaatçıların soyundan gelen bir topluluk olmak mı?
Hindistan'da sayısız Çingene grubu vardır. Buna karşılık dünyanın her yerindeki Çingene gruplarının Hint kökenli olduklarını öne sürmenin bir anlamı yok. Bu belki Romanesin dilbilimsel incelemesi çerçevesinde mantıklı olabilir. Ama unutmayalım ki pek çok Çingene grubu Romanes konuşmuyor ve Roman politikacılar tarafından temsil edilmek istemiyor. Elbetteki bu topluluklar dünya genelinde bir diyaspora olma modelini araçsallaştırma hakkına sahipler. Musevi topluluklarının bu modelle sağladıkları başarı ortada. Fakat tarihsel ve sosyolojik kaynaklar bu modelin Çingeneler için doğru olmadığını gösteriyor.
Cingeneyiz.org: Sudan'daki Halabları siyah Gacoların arasındaki beyaz Çingeneler olarak tarif edebilir miyiz?
Sudan'daki Halablar (bu kelime farklı gizli dillere sahip çeşitli toplulukları aynı anda ifade eder) açık tenli olmalarını vurgulamayı seviyorlar. Bu onlar için Mısırlılarla, Türklerle ve Avrupalılarla olan bağlantılarının bir işareti. Bu şekilde önemli bir bölümü siyah tenli olan çoğunluğun arasında sahip oldukları düşük statüyü dengelemeye çalışıyorlar. Ten rengi üzerinden halk arasında yapılan bu tarz sınıflandırmalar dünya genelinde çok yaygındır. Bu yaklaşım biçimi Avrupa'nın tarihsel ırkçılığı ve onun güncel versiyonları ile bağlantılıdır.
Cingeneyiz.org: Biz Çingeneyiz.org ailesi olarak dünya genelindeki göçebe zanaatçı toplumların ırkçılık ve kültürel ayrımcılığa karşı dayanışma içerisinde olabileceğine inanıyoruz. Aynı zamanda ülkemizde yaşayan Romanlar, Abdallar, Lomlar, Domlar gibi farklı göçebe zanaatçı kültürlerden gelen yurttaşları Çingene genel terimi altında temsil etmeye ve bu kardeşlerimizin sorunlarını yansıtmaya gayret gösteriyoruz. Bu yaklaşımımızı gerçekçi bulur musunuz?
Sosyal gerçekler hakkında bilgileri aktarabilmek çok önemli. Karmaşık toplumlarda yaşayan yarı-entegre olmuş küçük toplulukların varlığı gibi... Avrupa'daki politikacılar paralel toplumlar terimini kullanarak bu konudan yakınıyorlar. Tabiki kız kardeşinizi mümkün olduğu kadar erken evlendirmek ya da bürokrasiyle hiç uğraşmadan serbest girişim yapmak isterseniz modern toplum yapısına entegre olmakta sorunlar yaşıyorsunuz. Politikacılar küçük grupların bu tarz davranışsal ya da kültürel farklılıklarını tolere etmekte zorlanıyorlar.
Cingeneyiz.org: Bugünler Çingeneleri etkilemeye başlayan ayrımcı politikalar ve ırkçılık konusundaki düşünceleriniz nelerdir? Irkçılığın yükseldiğini düşünüyor musunuz? Neden?
Irkçılık kendi kuralları ile yaşamak isteyen küçük Çingene aile grupları ile katı bir yapıya sahip modern toplum arasında ortaya çıkan gerilimin sonuçlarından sadece bir tanesi. Çingeneler var olmaya devam ettikçe bu gerilim de varlığını koruyacaktır. Bu konuda sadece bireysel çözümler vardır ve tarih her iki yönde taraf değiştirmenin örnekleri ile doludur. Çingene kültürü; iç tutarlılığı kitle medyası, bürokrasi ve eğitim sistemi tarafından garantiye alınan modern hayatın yapısal alternatifidir. Medeniyetin önceki aşamalarında olduğu gibi bugünde çoğunluk kafesinden kurtulmak isteyenler için çeşitli çıkış noktaları var. Mekansal hareketlilik ve bağımsız gelir getirici aktivitelerle tanımlanabilecek Çingene yaşamı bu çıkış noktalarından bir tanesi.
Cingeneyiz.org: Sitemiz hakkındaki görüşleriniz nelerdir?
Siteniz fantastik ve örnek alınacak nitelikte. Dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan toplumlarla ilgili bilgilere ulaşmamıza olanak sağlayacak benzer kanalların her toplumda olması ne güzel olurdu! Belki de Türk aktivistler çoğulculuğun ve kendi içindeki farklılığın Çingene toplumunun gücü olduğu gerçeğini ortaya koyabilirler. Otoritelere ve devlet yöneticilerine Çingenelerin demokratik yapısı şüpheli temsilcilerden oluşacak yeni bir bürokratik aygıta değil enformel aktivite, özgür hareket ve kendine özgü geçim yolları için daha fazla özgürlüğe ve serbest alana ihtiyaç duydukları aktarılmalı...
PROFESÖR BERNHARD STRECK
Yardımcı Yönetici, Uluslararası Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Merkezi (IGS).
Queen Elizabeth House, Oxford University
Research Associate, School of Anthropology, Oxford University.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder